„Jacek Kuroń” – książki

Rok 1989 niósł nadzieję na szybką modernizację i masowy udział Polaków w budowie solidarnego społeczeństwa. Jego obietnice szybko jednak okazały się iluzją. Jacek Kuroń, choć należał do założycieli III Rzeczpospolitej, jako jeden z nielicznych byłych dysydentów dostrzegł, jak wielkie są skutki uboczne transformacji. Dojrzał ludzi, których uznano za jej ?niezbędny koszt?. To rozczarowanie zachodzącymi w Polsce przemianami ? rosnącym rozwarstwieniem i wykluczeniem, biedą i brakiem perspektyw dla całych grup społecznych ? stało się dla niego impulsem do poszukiwania nowych rozwiązań. Alterglobalizm, rewolucja edukacyjna, odnowa związków zawodowych; idee ogólne i konkretne postulaty: Jacek Kuroń nie pozwala nam wierzyć, że żyjemy w najlepszym z możliwych światów. Możliwe są dwa scenariusze. Pierwszy to ruch w górę: maleje strefa beznadziei, powiększają się grupy ?pośrednie? i rozszerza krąg ludzi sukcesu, szybko przybywa zwłaszcza tych, którzy wierzą, że sukces jest możliwy. Najważniejsze jest pojawienie się tej tendencji w świadomości społecznej. To scenariusz optymistyczny. Scenariusz pesymistyczny polega na tym, że nawet jeśli nie zmniejsza się sfera nędzy, beznadziei i krąg ludzi sukcesu się zwiększa, to te dwie grupy zamykają się, a w grupach pośrednich strach przed degradacją społeczną dominuje nad nadzieją na sukces. Z moich obserwacji wynika, że obecnie zmierzamy raczej w stronę drugiego scenariusza. Jacek Kuroń, Czy istnieją w Polsce dwa społeczeństwa?

Przedstawiamy fascynującą opowieść o wyjątkowym uczuciu łączącym jednego z najważniejszych opozycjonistów – Jacka Kuronia i jego przedwcześnie zmarłą żonę Gaję, a zarazem nieznane dotąd (pozostające przez lata w rękach SB) świadectwo historyczne PRL-u. Książka stanowy wybór z około 1800 stron listów pisanych w okresach pobytu w areszcie, więzieniu i podczas internowania (1965–82). Rzeczywistość więzienna Jacka przeplata się w nich z opowieściami dnia codziennego Gai, a ważne przemyślenia z tkliwymi słowami miłości i oddania. Listy w tak szerokim wyborze zostają udostępnione publicznie po raz pierwszy.

Od początku lat 70. do wyborów w czerwcu 1989 roku Polska zmieniła się nie do poznania. Zmieniały się też polityczne strategie Kuronia, wyznaczane przez niego linie podziału i zawierane sojusze. Niezmienne pozostawały za to wartości i ideały: pracy środowiskowej, samoorganizacji, działania poza systemem i przeciw niemu. Opozycja to wybór najważniejszych tekstów Jacka Kuronia z całego okresu jego jawnej działalności antysystemowej. Między etyką a polityką, organizacją małych grup a masową walką związkową, powstańczym radykalizmem a trzeźwą Realpolitik???poglądy Jacka Kuronia ewoluowały wraz z jego rozumieniem Polski i polityki, inspirując myślenie całej opozycji. Zebrane w tym tomie teksty to świadectwo epoki i świadectwo oporu. Szkoła politycznego myślenia, w której wierność wartościom i skuteczność nie są ze sobą sprzeczne. Wiadomo z historycznego doświadczenia, że zabsolutyzowana suwerenność jednostki staje się prawem silniejszego. Nikogo chyba nie trzeba przekonywać, że nieograniczone prawo bogacenia się może stanowić przymus nędzy dla bardzo wielu. Po to więc, aby realizować w praktyce społecznej dobro każdego człowieka jako wartość nadrzędną???niezbędna jest ideowa zasada sprawiedliwości społecznej. Jacek Kuroń, Zasady ideowe

Dojrzewanie to czas, kiedy krystalizują się postawy, rodzą koncepcje, zarysowuje praktyka. Dla Jacka Kuronia takim okresem dojrzewania - do antysystemowej opozycji - były lata 60. To wtedy powstał, napisany wspólnie z Karolem Modzelewskim, słynny List otwarty do partii. Wnikliwa diagnoza rzeczywistości PRL-u i ideowy manifest niezależnej lewicy. Tekst o potencjale politycznego dynamitu, który uruchomił antagonizm między wierną dotąd partii inteligencją i władzą. Tekst, który w środowiskach studenckich stał się zapalnikiem oporu. Jego utopijny ładunek, choć wyrażony w języku panującego reżimu, zapewnił autorom trwałe miejsce w historii europejskich ruchów radykalnych. Notatki więzienne to niepublikowany wcześniej zapis wyjaśnień, jakie Jacek Kuroń złożył podczas swojego drugiego procesu w grudniu 1968 roku. Pisane w więziennej celi zapiski przybliżają okoliczności powstania Listu. Przedstawiają cele i aspiracje środowiska Kuronia, są też refleksją nad istotą wypadków marcowych. Więcej jednak niż o samym PRL-u mówią o wartościach lewicy: świat trzeba opisać po to, by go zmienić. Nikt nie ma monopolu na to, żeby zawsze mieć rację i od każdego trzeba wymagać, aby to, co mówi było zgodne z jego przekonaniami. Ale racją bytu nauczyciela, dziennikarza, działacza społecznego jest objaśnianie rzeczywistości. Gdy kłamią, to jest gdy mówią i czynią co innego niż myślą, tracą moralne prawo do pełnienia swej roli - ich odpowiedzialność wówczas jest niewspółmiernie większa od odpowiedzialności tych, których racją bytu jest produkcja dóbr materialnych. Wszystko, co robiłem, uważałem za swój obowiązek, rachunek, który muszę spłacać za wykształcenie, które otrzymałem. Jacek Kuroń, Notatki więzienne